Energia nuklearra

Energia nuklearra elementu kimiko batzuen isotopoek erreakzio nuklearrak egiteko duten ahalmenetik dator, eta hortik askatzen duten energiatik. Erreakzio nuklearra elementu kimiko baten nukleoa eraldatzen denean suertatzen da, eta prozesuaren ondorioz elementua beste batean bihurtzen da.

Erreakzio hauen beroa bi moduz aprobetxa daiteke: fisio nuklearra, non nukleo atomikoa hainbat partikula txikiagotan banatzen den, eta fusio nuklearra, non gutxienez bi nukleo atomiko batzen diren.

Fisio Energia

Fisioko energia gaur egun ezagutzen dugun energia nuklearra da eta uranioarekin aplikatzen da. Nahiz eta CO2 ez duen kanporatzen (erregai fosilik ez delako erabiltzen) hondakin erreaktibo asko sortzen ditu eta horregatik ekologistek gogor kritikatzen dute.

Proportzioan astuna den atomo bat beste atomo arinago batzuetan banatzen da, partikula erradiaktiboak sortzen dituen eta energia handia sortzen duen erreakzio batean. Erreakzio hori arrunta da bonba nuklearrak sortzean eta gaur egungo zentral nuklearretan erabiltzen da energia elektrikoa sor dadin. Ingurugiroko arazoak sor ditzake, sortzen dituen hondar erradiaktiboak garraiatzeko eta biltzeko beharraren jatorria dela eta; horiek ekiditeko, segurtasuneko kontrol gogorrak egon behar dira, bestela, gatazka handiak gerta daitezke eta mutazio eta antzekoak sortu, hori dela eta, ez da oso gomendagarria zentral hauetatik gertu bizitzea.

Fusio Energia

Bi pisu gutxiko nukleo biltzen dira gehiago pisatzen duen nukleo bat osatzeko. Etorkizunean fisioren ordez fusioa erabiltzea pentsatu dute, energia kantitate handiagoa sortzen da eta. Fusioa eguzkia bezalako izarretan gertatzen da. Lehen fusio planta Frantzian eraikiko dutela uste dute, dagoeneko hasi dira erakina eraikitzen . Prozesu hau bi nukleo arin hartu eta bakar batean batzean datza eta horretarako oso tenperatura handiak behar dira (eguzkian bezalakoa) eta erabilitako erregaia plutonio edo uranioa izan beharrean hidrogenoa izango dela diote. Bonbardaketa baten ondoren lehen fusio artifiziala 1930. urtean gertatu zen. Eskala handiko lehen fusioa (artifiziala) bonbardaketa termonuklear baten ondoren gertatu zen 1950. hamarkadan, hala ere oso denbora laburrean gertatu zen eta berriz egin nahi izango bazuten ezingo zen energia hori energia elektriko bihurtu. Baina hain besteko energia sortzen bada, zergatik ez ditugu fusiozko zentralak eraikitzen? Arazoa, fusioa gertatzeko oso tenperatura altuak behar direla da. 100000 gradu baino gehiagoko tenperatura. Gainera zentral mota hauek abantaila gehiago dute fisiozkoek baino, zeren eta, alde batetik, diotenez, itsasoko deuterioa, energia mota honen erregaia, ez da agortzen eta betirakoa izan daitekeela. Bestetik erreaktorean istripu bat egotea oso zaila da zeren eta erregai gutxi erabiltzen da. Bukatzeko, hondakin erradiaktiboek, erreadioaktibitate gutxiago dute eta askoz ere garbiagoa da. Hala ere, ez daki istripu bat egongo balitz zenbateko gaitza sor diezaiokeen gizakiari.

Abantailak eta desabantailak

Energia nuklearraren abantaila nabariena energia elektriko handia sortzen dela. Hala ere, askoren iritziz arazo larriak sor diezaioke gizarteari: adibidez Txernobilen gertatutakoa, 10000 pertsona errefusatu bezala bizi izan ziren eta gobernuak dionez 31 pertsona bakarrik hil ziren, nahiz eta hiritarrak gehiago izan zirela esan. Leherketa horren ondorioz laino erreadioktibo bat zabaldu zen eta adituek diotenez Erresuma Batuetara heldu zen. Laino horrek euri azido sortu zuen eta gaur egungo ume askok eta askok mutazioak pairatzen dute. Beste arazo larri bat, hondakin nuklearrak, denbora asko behar dutela desagertzeko da. Lehen, itsasora botatzen zuten baina uraren korrosibitatea dela eta hondakina atera eta ura kutsatu eta arrainak hiltzen ziren, gaur egun hondakinok, bitrifikatu, hau da, hondakinak kristalera eranstea, eta instalazio berezi batzuetan gordetzen dute. Bukatzeko arazorik larriena uraren kutsadura da. Ura erabiltzen dute makinak hozteko, ondoren ur hau ibaietara botatzen dute. Jarduera honek bi arazo dakartza ondorio larriekin: alde batetik ura berotu egiten da eta honek ibaiaren tenperatura igotzen du, ekosistema desorekatuz. Bestetik larriena, ura kutsatu egiten dela da eta honek animalia guztiak hiltzen ditu

Sailkapena

• Hondakin sailkaezinak (edo exentuak): daukaten erradioaktibitate maila ez da pertsonen osasunerako edo ingurumenerako klategarria, ez gaur egun ez etorkizunari begira. Material konbentzional bezala erabili daiteke.

• Aktibitate baxuko hondakinak: erradioaktiobitate gamma edo beta daukate maila hauek baino txikiagoak badira: a 0,04 GBq/m³ likidoak badira, 0,00004 GBq/m³ gaseosoak badira, edo kontaktu dosiaren tasa 20 mSv/h baino txikiagoa bada gaseosoan kasuan. Gainera, sailkapen honetakoak kontsideratzeko, semidesintegrazio periodoa 30 urte baino gutxiagokoa izan behar da. Gainazaleko almazenamenduetan almazenatu behar dira.

• Aktibitate ertaineko hondakinak: gamma edo beta erradioaktibitatea daukate aktibate baxuko hondakinkoek baino maila handiagoarekin, baina, 4GBq/m³ baino txikiagokoa likidoekin, gaseosoak edozein aktibitatearekin edo solidoak euren kontaktu dosia 20 mSv/h gainditzen duenean. Aktibitate baxuko hondakinak bezala,bakarrik kontsideratu daitezke sailkapen honetakoak, semidesintegrazio periodoa 30 urte baino txikiagoa duten hondakinak. Gainazaleko almazenamenduetan almazenatu behar dira.

• Aktibitate handiko hondakinak: erradioaktibitate alfa amititzen duten material guztiak eta aktibitate ertaineko hondakinetan ezarritako erradioaktibitate mailak gainditzen dituzten erradioaktibitate beta edo gamma emititzen duten edozein material. Baita ere sailkapen honetakoak dira, semidesintegrazio periodoa 30 baino gehiagokoa dutenak ( actínido minoritarioa adibidez).Almazenamendu geologiko sakonetan (AGP) almazenatu behar dira.